Herkes İçin Teknoloji

Evrensel Tasarım

Evrensel tasarım ileriye yönelik önlemleri ve bütüncül öğretim stratejilerinin kullanımını
içeren, özel gereksinimi olan öğrenenler de dâhil olmak üzere her çeşit öğrenene hizmet sunan
bir öğretim yaklaşımıdır (Scott, Mcguire ve Foley, 2003). Evrensel tasarım kişiye uygun esnek
müfredatlar geliştirmeye olanak sağlamakta ve eğitim ortamını tüm bireyler için ulaşılabilir
kılmaktadır. Evrensel tasarım ile aynı sistem içinde farklı öğrenenler için farklı tasarım ve
herkese uygun olarak “ayarlanabilirlik” ilkesi temel alınarak tasarımda farklılık ve esneklik
yaratılmaktadır. Bu tasarımda hedef olarak sınırlı yeteneklere sahip olan bireylerin ihtiyaç ve
istekleri esas alınmaktadır. Evrensel tasarım ilkelerinin sınıfta uygulanması; işbirlikçi ilişkileri,
teknolojiye dayalı araçları ve farklı öğretim yöntemlerini kapsayarak öğreten ve öğrenenlere
çoklu fırsatlar sunmaktadır (Evans, Williams, King ve Metcalf, 2010). Böylece evrensel
tasarım tüm bireyler için daha nitelikli bir eğitim ve öğretim sürecini beraberinde getirmektedir.
Bu noktada evrensel tasarımın ilkeleri etkili bir eğitim-öğretim süreci ile daha çok öğrenci
katılımını sağlamaktadır (Rush ve Schmitz, 2009). Sonuç olarak; evrensel tasarım tüm
öğrenenlere bir kaynaştırma/bütünleştirme ortamı sunmakta ve teknolojik gelişmelerle birlikte
aynı zamanda özel durumlar ve uyarlamalara olan gereksinimi azaltmaktadır (Cory, 2011).
Evrensel tasarım ilkelerinden yola çıkılarak tüm öğrenenlerin genel eğitim müfredatından en
üst düzeyde yararlanmasını sağlamak ve herkes için erişilebilir öğrenme ortamı oluşturabilmek
için yardımcı teknolojilerin kullanımı oldukça önemli bir role sahiptir. Evrensel tasarım ve yardımcı teknolojiler ile dezavantajlı grup ve özel
gereksinimi olan tüm bireyler için eğitim ortamlarındaki engelleri ortadan kaldırmak mümkün
olabilmektedir (Sani-Bozkurt, 2016).

EVRENSEL TASARIM VE İLKELERİ

https://youtu.be/nB41WMB4vWw

Tasarımcılar olarak hayatın akışına yön verme ve insanların daha rahat edebilmesi için belli düşünceleri ve prensipleri özümsememiz lazım. Bu doğrultuda farklı akımlar, farklı düşünce biçimleri ortaya çıkarak bize ve hayatımıza kolaylık sağlamıştır. Bunlardan bence en önemli olanlardan biri de Evrensel Tasarım dediğimiz olgudur ki bu bizim HERKES İÇİN TASARIM düşüncemize en uygun olan mottolardan bir tanesidir.

Evrensel tasarımı kısa bir tanımlamayla herkes için iyi tasarım diyebiliriz. Bu Herkes dediğimiz gruplar kimler nedir dersek bunlar; Engelli, farklı yaş grubuna sahip insanlar ve farklı kültüre ve geçmişe sahip insanlar olarak diyebiliriz.

1989’da North Carolina State Üniversitesinden bir grup insan tasarım yaparken ve bu tasarımı mümkün olduğunca daha fazla insan kullanması adına 7 tane güzide ve işimize yarar ilke öne sürmüşler. Peki bu ilkelerimiz nelerdir?

1-) Eşitlikçi Kullanım(Equitable Use)

Bu ilkede  Kullanıcıların farklı yeteneklerde olması ve onlar için kullanışlı olması ve eşitlik içermesi gerekmektedir. Bu da bize farklı insanları düşünerek daha iyi ve daha fazla kullanım alanı olan bir tasarım ürünü sağlayabilir.

2-) Kullanımda Esneklik(Flexibility in Use)

Ürünü tasarlarken kullanıcının farklı tercihlerde ve yetkinliklerde kullanılabilmesi sağlanmalıdır. Mesela bir makas aklımıza gelirse bu tasarımı hem sağ el hemde sol elli bir insanın kullanabilmesi için yapılarak kullanıcı profili genişletilebilir ve daha hızlı bir biçimde kullanılması sağlanabilir.

3-) Basit ve Sezgisel Kullanım(Simple and Intuitive Use)

Kullanıcıların yeteneklerini, dil becerilerini ve tecrübelerine bakmaksızın insanları basitçe sezgileriyle anlayabilecekleri tasarım olması yönünde ki ilkedir.  Bu ilkede tasarımın gereksiz karmaşalara boğulmadan kullanıcının basitçe kullanmasına yönelik olmalıdır.

4-) Anlaşılabilir Bilgi(Perceptible Information)

Çevre koşullarına bakmaksızın tasarım çaba sarfedilmeden anlaşılabilir olması bu ilkenin olmazsa olmazlarındandır. Bunun yanında fazlalık yapmadan önemli olan bilgiyi vurgulayarak diğer çevresel etmenler ve bilgilerden kolayca ayırt edilmelidir. Ve ayrıca sunum çeşitliliğide önemlidir. Bilgi grafik,metin dokunma gibi değişik biçimlerde sunulmalıdır ve duyusal yeteneğe sahip insanların kavramasına kolaylık sağlamalıdır.

5-) Hata için Tolerans(Tolerance for Error)

Tasarım yaparken olabilecek tehlikeli ve zarar verecek sonuçları düşünerek en aza indirme dediğimizde bu ilkemiz ön plana çıkmaktadır. Tasarımlar hatalara imkan vermeyen özellikler içermelidir veya bu tehlikeleri belli uyarılarla önlemelidir.

6-) Düşük Fiziksel Güç Gereksinimi(Low Physical Effort)

Tasarımlar minimum derecede ve insan doğasına kabul edilecek düzeyde güç harcayarak yapılmalıdır. Sürekli ve devam eden işlerden kaçınılmalıdır. Bu da insanların yorgunluğunu en aza indirmemize yardımcı olabilir.

7-)Yaklaşım ve Kullanım için Boyut ve Alan(Size and Space for Approach and Use)

Tasarım yaparken kullanıcıların vücut ölçütleri, duruşu veya hareketi hangi yöne olursa olsun ona uygun şekilde, herkesi ve hepsini kapsayacak şekilde olmalıdır.Mesela otururken yada ayakta dururken tasarım ürünleri bütün kullanıcıların ulaşabileceği nitelikte olup kolaylık sağlanmalı ve düşünülmelidir.

Bu ilkeleri uygulayarak engelsiz bir dünya ve herkes için tasarım yapmış oluruz. Biz Tasarımcıların en büyük görevi de bunları düşünerek tasarımımızda uygulamak olabilir. Ve böylece İnsanlar için daha güzel tasarımlar yapıp dünyamızı daha güzel ve yaşanılır kılabiliriz. Aşağıda da bütün prensipler için ekstra örnekler ve İngilizce açıklamalı grafiklere bakabilirsiniz.